Iluatsinnissaanut pissutaasoq tatiginartumik suleqateqarluarnermik

Pisortaqarfinni digitaliseeriineq annertuumik sullissinermut iluaqutaanissaanut ilimanaateqarpoq, pitsaanerusumik aammalu datadrevemik aalajangiisoqarnissaanik.

Siuliuani allanneqareersutulli digitalinngortitsineq namminermini anguniarneqanngilaq. Digitalinngortitsineq politikkikkut ingerlatsinermilu anguniarneqarpoq Kalaallit Nunaata siunissaa eqqarsaatigalugu.

Digitalinngortitsineq arlalitsigut allanngoriartornermik ingerlasuuvoq, suliat assigiinngitsut aaqqissuussisullu akimorlugit suleqatigiiffiusiq, ilaatigullu aamma avataaniit siunnersortinik digitalikkullu aaqqiissutinik pisiortortarfinnik suleqateqarnermit. Amerlasuut nutarterinermi suleqatigiissappata, ersarissumik, sanalluakkamik aammalu paaseqatigiinnerit pingaaruteqartuupput.

Digitalinngortitsinerit ilagaat assigiinngitsutigut teknikkikkut suliassaqarneq – avataaniit assigiinngitsunik ajornakusoornartunik paasiuminaatsunillu takkuttoqarsinnaalluni. Utaqqiisaagallartumilli atuisut inuillu digitalinngortitsinermi suliniutini, unammillernartunik suliaqartarput.

Misilittakkatigut assigiinngitsut pissutaallutik pingaaruteqartuupput, digitalinngortitsinermut suliniutinik iluatsittunik anguniakkat angusimagaanni. Uani ilitsersuummi aallaavigineqarput pilersaartutit aalajangiisut qulit, sulisaatsimit aammalu angorusutamit pilersinneqassapput sinaakkutit pitsaasut, suliniummut pitsaasumik aaqqissuussinermi. Iliuuserineqartussalli ima ”torraanerpaanissaat”-nik isumaqanngilaq, kisiannili ataatsimut aallarfeqarnermik, attaveqaqatigiilluarnermik suleqatigiissinnaanerullu nukittorsarnissaanik pilersitsissaaq – aamma ajornartorsiuteqarpat nutaaqarpalluunniit.

Ataatsimoorussat pilersitsinissamut, suliniummut iluaqutaasussaavoq suliniut qajannaallisarlugulu inuppalaartunngortissammagu. Aqutsisullu, sulisullu aammalu suleqatigiit ataatsimut ingerlaqatigiikkunik imminnullu ataqqeqatigiillutik suliniaqataagunik digitalinngortitsinerup pilersinnissaanut periarfissaq annertunerutilissavaa – aaqqissuussinermi inernerneq ulluinnarni atuisussanut.

Iluatsinnissaanut pilersaarutit suleqatigilluarsinnaasallu:

Ataatsimut anguniagassaqarneq naatsorsuutigisallu ersarissut
Akisussaasut akisussaaffiillu ersarissut
Ammaneq oqaloqatigiilluarnerlu
Pisinnaasatigut assigiinngissutsikkullu ataqqeqatigiinneq
Ataatsimoorussamik aalajangiisinnaaneq allannguisinnaanerlu
Aqutsinikkut tapersersorneqarneq ilaatitsinerlu
Piviusorsiortumik piffissamik malitaqarneq piginnaasanillu nakkutiginninneq
Atuutsitsilernermik nakkutiginninneq aallaqqaataaniillu ingerlatsineq
Atuisunik ilaatitsineq allannguutinullu ikorfartortaaneq
Ataqatigiissumik ingerlatsineq malinnaatitsinerlu

Iluatsinnissaanut pilersaarutit piareerneqarpata suliniutip naammassinissaanut ilimanassusaa qaffangaatsiassaat, piffissaq eqqoraanni, aningaasaqarneq pitsaassuserlu – naammagisimaarnartumik malitseqassaaq.

Ataatsimut anguniagaqarneq naatsorsuutigisallu ersarissut

Digitalinngortitsinermi suliniut nukittussaaq suleqatigiit tamarmik ataatsimut paasinnittaaseqarlutik anguniangaqarunik. Ataatsimut anguniagaqarnerup qulakkeertarpaa ataatsimoorussamik suliaq ingerlaleraangat – suliatigut, aaqqissuussaanikkut teknikkikkullu. Pingaarnersiornermi tunngaveqalertarpoq ataatsimut naatsorsuutit pileraangata. Anguniakkat ersarissut ajornaallisitsisarput naliliinissamut aammalu aalajangiinissanut, kissaatigisatut nutaaliortoqaraangat.

Inissialiornermi suliniutit digitalinngortitsinermullu suliniut assigiissarneranut uteqqikkutta, inissialiornermi suliniutit pisariaqartittarpaat (ass. Iggaviup inissisimanissaa) titartaanikkut nassuiarneqartarpoq iggavimmi atortut sumut inissinneqassanersut, errorfiup sumut inissinneqassanersoq imermut kuuffimmullu aqqutaa apeqqutaalluni atortut sumiinnissai titartarneqartarput. Tamanna anguniagaq pisariaqarneq ajorpoq aallaqqaataaniit skaaviit tigummivii skuffiillu sumi inissisimanissaat aalajangissallugu.

Digitalinngortitsinermi suliniutip anguniangaaa nassuiaateqarpoq naatsorsuutigisatut atuisussanut toqqammaviusussatut digitalinnguinermi inernernut, aammalu systeminut allanut.

Pingaaruteqarpoq anguniakkami suna tamarmi allattorsimannginnissaa. Anguniakkami pisariallit kisimik nassuiaateqassapput, soqutiginnittullu ataatsimoorussamik suliniutip imaanut annertussusaanullu paasisimasaqarnissaat minnerusunik annerusumilluunniit pisariaqarpoq. Kingornami takuneqarsinnaasarpoq ilaatigut nassuiaateqarfigisat sapernarsinnaasarneri.

Akisussaasut akisussaaffiillu ersarissut

Akisussaasut akisissaaffinnillu agguataarineq (kina sua, qanoq qaqugulu) tamanik isigisinnaanermik aammalu suliniutip ulluinnarni eqqissisimasumik suliarineranik pilersitsisarpoq. Ersarissigaangat, kipa suna suliarineraa, qanorlu akisussaasut agguataarneqarnersut ass. Suliniummi aqutsisoq, immikkut ilisimasalik avataani pisiorfiit, ajornannginnerusumik sunniuteqartarput taamaasillunilu marloriaammik sulinissaq pinngitsoortittarlugu. Siumut ingerlaneq tatiginninnerlu nukittorsarneqartarpoq, aalajangernissamullu malinnaatitsinissarlu ajornannginnerulertarluni, arlaannik aaqqitassaqartillugu.

Ammaneq oqaloqatigiilluarnerlu

Tatiginassusermik attaveqaqatigiinneq suleqatigiillunilu oqaloqatigiikulanik angusaqarnissamut qaninnerulersitsisarpoq. Aalajangersimasumik naapikulanerit, apeqqutit ernumassutillu siusissukkut oqaloqatigiissutigigaanni ajornartorsiutit angisuunngortinnagit suliarineqarsinnaapput. Oqaloqatigiilluarneq tatigeqatigiinnermik ataqatigiinnermillu pilersitsisartoq ajornannginnerulersitsisarpoq suliatigut tekniskikkullu allanngorarnerni.

Pisinnaasatigut assigiinngissutsikkullu ataqqeqatigiinneq

Digitaliseeriineq amerlasuunik piginnaanernik peqalersarpoq – assigiinngissuserlu nukittuffiuvoq. Ataqqinninnermik piumassusermillu suliatigut pisariaqartitatigullu paaseqatigiissinnaanermik peqalertarpoq. Inimik toqqissisimanartumik, kikkut tamarmik misigiffigisaannik, pingaaruteqartumik tunniussingaanni, suleqatigiinnerulernermik aaqqiissuteqarnerulersitsisarluni. Ataatsimoorussamik piumasaqaateqaraanni, assigiinngissuserlu nukittuutut isigingaanni unamminanngitsumik isigineqalersinnaavoq.

Ataatsimoorussamik aalajangiisinnaaneq allannguisinnaanerlu

Suliniutini tamani allannguinissaq pisariaqalersarpoq. Taamaattumik pingaaruteqarpoq ersarissumik isumaqatigiissutit qanoq aalajangerneqassanersut allanngortinneqassanersullu. Tatiginassusermik siumullu isigisumik pilersitsisarpoq – siuliniummi peqataasunut taakkunanilu allannguutinut akuersisussanut. Aqutseriaaseq ersarissoq allanngorarsinnaasarpoq annaasaqaataanngikkaluartumik ajornannginnerulertarlunilu.

Aqutsinikkut tapersersorneqarneq ilaatitsinerlu

Aqutsitut eqeersimaarlutik peqataanerat suliniummullu tapersersuinerat suliniutip ingerlalluarneranik pisarpoq. Aqutsisuunerit tullersortaasalu tapersersuineratm ersarissumillu suliniummut attaveqarnerat isumaqarpoq aammalu pisariaqartitat pingaarnersiorneqarneri, aaqqissuussap suliarinissaanut annertusiisarpoq. Aqutsisut pingaarutilimmik inissisimasarput iliuusissamut anguniagassamut aqqutaanilu allanngorartunut tapersersuinermikkut.

Piviusorsiortumik piffissamik malitaqarneq piginnaasanillu nakkutiginninneq

Pilersaarut annertooq, piviusorsiortumik pilersaarut malikkaanni suliniutip pitsaasumik angusaqarluarnissaa ilimanaateqartarpoq. Taamaammat pingaaruteqarpoq aaqqissuussaanermi suliassat sulisullu tikikkuminartuusinnaat. Pilersaarusiaq sakkussallu piviusumi iluatsikkaangata, piujuaannartitsinermik suliniutip ingerlaneranik pilersitsisarpoq, peqataasut tamarmik pitsaassutsimik pilersitsigaangata. Aqutsilluarneq ataavartumillu malinnaatitsisneq suleqatigiilluarnermik pilersitsisarmat.

Atuutsitsilernermik nakkutiginninneq aallaqqaataaniillu ingerlatsineq

Digitalinngortitsinermut suliniut aaqqiissutaannarmik tunniussissanngilaq – qulakkiissavaali nalilinnik pilersitsinissaaq suliami. Atuutsitsilerneq pisariaqarpoq, kisartitsineq ingerlatsinerlu aallaqqaataaniit eqqarsaatigineqartariaqarput. Pilersaarusiornerit ass. atuisunik ilinniartitsinerit, ikiorsiinerit malitseqartussallu aalajangiisuupput inerniliinerup atuutsilernera ataavartinnissaalu. Suliniummiit ingerlatsinermut ikaarsaarneq eqaatsumik pippat, digitalikkut iluarsiineq ulluinnarsiutigineqalissaaq.

Atuisunik ilaatitsineq allannguutinullu ikorfartortaaneq

Allannguinerit iluatsittarput, suliamik ingerlatsisuusussat peqataatinneqarsimagaangamik. Atuisut tusarniaaffigineqarsimatillutik siusissukkullu peqataatinneqarsimagaangamik piginnittutut periuseqarnerusarput tunniussaqarnerusarlutillu. Taakkualu aamma pisariaqartitat, suleriutsit pissutsinullu aalajangersimasunut ilisimasaqartarput pingaarutilinnik. Allannguinermi aqutsineq assersuutigalugu isumasioqatigiinnerit, attaveqaqatigiinnerit ilinniartitsinerillu atorlugit ersarissuutikkaanni, taava suliffeqarfiup nutaanut tigusisinnaanissaa pitsaanerusarpoq.

Ataqatigiissumik ingerlatsineq malinnaatitsinerlu

Suliniutit suulluunniit nalorninartoqartarput – nalorninartulli ingerlaannaq siusissukkullu paasineqaraangamik sulissutigineqartarput, suliniullu nukittorsarneqartarpoq kissaatiginanngitsunillu iliortoqarnissaa annikinnerpaamiitsinniarneqartarluni. Navianaatinik nalilersuinertalimmik ataqatigiissaakkamik sulinikkut aammalu ingerlaavartumik kinguneqartitsinikkut allannguiniarnermi ingerlaartoqarsinnaavoq ineriartortitsinissarlu qulakkeerneqarsinnaalluni. Navianaatinik aqutsineq ataatsimut suliassaavoq, tassanilu ammasumik, naapertuuttumik iliuuseqarsinnaassuseqartumillu sulisoqartariaqarpoq – minnerunngitsumik suliassani imaannaanngitsuni imaluunniit arlalinnik suleqatigiittoqartussaatillugu.

Iluatsinnissaanut pilersaarutinut naggasiineq

Digitalinngortitsineq teknikkimut sungiusaatarpoq – ataatsimoorussamik sulissutaasarpoq, suleqatigiinnermik pisarialik, paaseqatigiinnermik aammalu kipisuitsuussalluni. Tunngaviatigut suleqatigiit iluatsinnissaanut pilersaarummi taaneqartarput ”menneskelige faktor”. Iluatsinnissaanut pilersaarutit qulit nakkutilliinermi nalunaarsuiffiunngillat, nalunaarsorneqassapput ataasiakkaarinermi, naleqqiinermili naleraq suliaq sioqqullugu, ingerlanerani kingornalu ikorfartuutaassaaq digitalinngortitsinermut suliniummi.

Anguniagassat ersarissumik ukkataringaanni, sulisussallu kikkuuneri ersarissaraanni, oqaloqatigiikkaanni ataqqeqatigiillunilu, pilersissavarput najoqqutassaq suleqatigiinnerlu nukittooq – aaqqissuussanerup iluaniippat imaluunniit suleqatit avataaniippata. Aqutsisullu eqqarsaatigalugit, atuutsitsilerneq aallaqqaataaniillu allanngorarnerup iluatsinnissaanut nukittorsaataassaaq inernerit atuutsinneqalerpata, pingaartinneqarpata aserfallatsaaliorneqarpatalu.

Inissialiornermi suliniutituulli aamma digitalinngortitsinermut suliniutit atuupput, suliniut aallarniutaavoq tunngavigisassaq inissialiornermi aammalu digitalikkut aaqqiissutinik atuinermi – taakkuuppullu angorusutat suliniummi.